მესროლე, თორემ გალობა არასოდეს მომბეზრდება და შენც ვერ მორჩები შენს საქმეს

იმ საშინელი ამბის მოწმეთაგან დღეს აღარავინ დარჩა ცოცხალი - 83 წლის წინ, განთიადზე, ზოგმა ონელმა შემთხვევით ნახა, სხვა ტუსაღებთან ერთად როგორ მიიყვანეს მდინარე ჭალულასთან კეთილსახიერი და ახოვანი მღვდელი. იგი გულში ჩამწვდომად გალობდა. ვერა და ვერ ესროდნენ, სამჯერ ჩამოიღო მამა თეოდორე საგანელიძისთვის დამიზნებული თოფი ჯალათმა - ენანებოდა... მერე ისევ განწირულმა შეაგულიანა: - მესროლე, შე კაცო, თორემ ასე თუ მიყურე, გალობა არასოდეს მომბეზრდება და შენც ვერ მორჩები შენს საქმესო...

ცოტა ხნით ადრე გააფრთხილეს მამა თეოდორე - ჯვრით და ანაფორით გარეთ გამოსვლას მოერიდეო, თუმცა კარგად იცოდნენ, ამაო იყო ეს შეგონება - მოძღვარს ღვთის გარდა არაფრისა ეშინოდა. ჰოდა, ერთ დღეს, როდესაც თავისი პატარა ნათლულის კუბოს ჯვრითა და საცეცხლურით წინ მიუძღოდა, შეიპყრეს და ონის გზას გაუყენეს. გზაში ბადრაგი პატიმრებს თურმე კადნიერად ეპყრობოდა. მამა თეოდორეს ჯერ შენიშვნა მიუცია, მაგრამ როცა მცველი უარესად გათავხედებულა, ხელები დაუჭირა თურმე, იარაღი აართვა და ჭკუაც ასწავლა...

ისეთი მუდარით ჰქონია მცველს თვალები სავსე, მამა თეოდორეს მალევე გაუშვია ხელი, თოფიც დაუბრუნებია და სხვა პატიმრებისთვის, რომლებიც სთხოვდნენ, - მამა თეოდორე, ესროლე და შეფიცულებთან (ქაქუცა ჩოლოყაშვილის რაზმთან) გავიქცეთ წესურის მთებშიო, უთქვამს: - ამას ვაჟკაცი როგორ ესვრის, თანაც მღვდელი ვარ და სიკვდილს კი არა, მარადიულ სიცოცხლეს უნდა ვაზიარო ყველაო. 

ონამდე მცველი თავდახრილი მიჰყოლია პატიმრებს... მაზრის მილიციის უფროსს მამა თეოდორე კაბინეტში შეუყვანია, წვერში ხელი ჩაუვლია და დაცინვით უთქვამს: - ხომ მოხვედი, მღვდელო, შენი ფეხით ჩემს კაბინეტში. ვნახოთ, რა შეგიძლიაო... მაგრამ ისეთი პასუხი მიუღია, სიკვდილამდე არ დავიწყებია. 

1924 წლის 26 აგვისტოს, დილით, მილიციის უფროსს უკვე მიღებული ჰქონდა სტალინის დეპეშა, - შეწყვიტეთ პატიმართა დახვრეტაო, მაგრამ მამა თეოდორეს და სხვების დახვრეტის ბრძანება გასული რიცხვით გაატარა... 

ძალიან საშიში კაცი იყო მთავრობისთვის მამა თეოდორე - უშიშარი, მართალი, ქაქუცას შეფიცულებთანაც ჰქონდა ურთიერთობა. ამიტომ ყველაფერი იმ დღესვე "მოაგვარეს" - დილის 5 საათზე პატიმრები ჭალულას ნაპირზე დახვრიტეს...

ბადრაგს, რომლისთვისაც მამა თეოდორეს იარაღი აურთმევია, მოძღვრისათვის უთქვამს, - გაიქეცი, მამაო, ჯერ ისევ ბნელა. ჰაერში ვისვრი და ვიტყვი, ავაცილე-მეთქი. ამაღამ ძებნას აღარ დაგიწყებენ და გადარჩებიო...

მე კი გადავრჩები, მაგრამ ან ხალხს და ან შენ როგორ გიღალატოთ. ვიცი, ამის გამო რაც მოგელით და ცოდვაში ფეხს ვერ ჩავდგამო...

პროფესორი გია ნამგალაძე, მამა თეოდორე საგანელიძის შვილიშვილი: - ბაბუა 41 წლის იყო, რომ დახვრიტეს... ოჯახის ერთადერთი ვაჟი გახლდათ, ხუთი დის პატრონი... მამამისს, კომერსანტ ყარამან საგანელიძეს მისთვის კარგი განათლება მიუცია - ბაბუას ქუთაისის სასულიერო სემინარიის შემდეგ პეტერბურგის უნივერსიტეტის ჰუმანიტარული ფაკულტეტი დაუმთავრებია... ასეთმა განსწავლულმა კაცმა ყველაფერი თავის სოფელს ანაცვალა, ხალხის ნამდვილ ჭირისუფლად იქცა და ქრისტესთვის მოკვდა...

მამა თეოდორე ამბროლაურის რაიონის სოფელ კვაცხუთში დაიბადა 1883 წელს. დედამისი, ეფემია გიორგობიანი სოფელ ფუტიეთიდან იყო... 

ტკბილი ხმა ჰქონია თეოდორეს... საღამოობით სანახშოზე თავშეყრილ ნაშრომ-ნაჯაფ სოფელს პატარა თეოდორე ატკბობდა თავისი სიმღერით, მერე თავადაც აჰყვებოდნენ სოფლელები, თან დალოცავდნენ, - გაგახარა ღმერთმა ჩვენი გახარებისთვის, ჩვენო თედორიკაო. ბაბუას გალობაც ბავშვობიდანვე შეუსწავლია და ღვთისმსახურებითაც ძალიან დაინტერესებულა... 

რუსეთიდან დაბრუნებულს სხვავის სკოლაში დაუწყია მასწავლებლობა - რუსულ ენას და საბუნებისმეტყველო საგნებს ასწავლიდა, თან ბავშვთა გუნდს გალობაში წვრთნიდა. მისი ნამოწაფრები იგონებენ, - გადმოცემის საოცარი უნარი ჰქონდა, სიყვარულით და გულმოდგინებით ეპყრობოდა ყოველ ბავშვსო. მან კვაცხუთში, საკუთარ სახლშიც გახსნა კერძო სკოლა. შემოგვრჩა ის დიდი მაგიდა, რომელზეც ბაბუას მოწაფეთა 60-მდე ინიციალია ამოკაწრული. იმ ბავშვებს გალობასაც ასწავლიდა... ერთ მათგანს, კალისტრატე კერვალიშვილს, ძალიან კარგი ხმა ჰქონია. თურმე სულ თან დაჰყავდა და ერთად გალობდნენ... 

გაკვეთილების შემდეგ მოსწავლეებს დაუნაყრებლად არ გაუშვებდა თურმე... მერე სოფლის დაჟინებული თხოვნით მღვდლად ეკურთხა - ეს თხოვნა მან უფლის ნებად მიიღო.

მამა თეოდორე სიცოცხლის ბოლომდე სოფელ სხვავის წმინდა გიორგის სახელობის ეკლესიაში მსახურობდა. ძველები იგონებდნენ, მის გვერდით უნებლიეთ მოწიწება და პატივისცემა შეგიპყრობდა. ვინ გაბედავდა, თეოდორეს სიახლოვეს ვინმე დაეჩაგრა, დაემცირებინა, სამართლიანობის და პატიოსნების განსახიერება იყოო. 

მობრუნდებოდა მთელი დღის მსახურებით დაღლილი და ოცკილომეტრგამოვლილი სოფელში, ჩამოუჯდებოდა ხალხს სანახშოზე, დალოცავდა და ანუგეშებდა... თურმე, როცა ზოგიერთთან შეგონება აღარ ჭრიდა, გაიხდიდა ანაფორას, მოიხსნიდა ჯვარს, ანაფორას ეტყოდა: - მღვდელო, შენ ცოტა ხნით აქ იქნებიო და ვაჟკაცურად გაუსწორდებოდა უსამართლობის ჩამდენს... ერთხელ, შებინდებისას, შინისკენ მომავალს შვიდი შეზარხოშებული ცხენოსანი მექორწილე შემოჰყრია, რომლებსაც გართობა მოუნდომებიათ. გადაუდგნენ თურმე წინ და - რავა ხარ, ფოფოდიაო, - მიმართეს. ჯერ უხმოდ უცდია ბაბუას მათთვის გვერდის ავლა, მაგრამ რომ აღარ მოეშვნენ, ანაფორა გაიხადა, პირველად ცხენიდან ყველაზე აქტიური ჩამოაგდო და დანარჩენებს მიმართა: - უფალს მადლობა შესწირეთ, მღვდელი რომ ვარ, თორემ უარეს დღეში ჩაგყრიდითო... სირცხვილნაჭამ მექორწილეებს ამხედრება ვეღარ გაუბედავთ და თავდახრილები ფეხით გაშორებიან მამა თეოდორეს...

ბებიაჩემი, ლუჩია ლანდია განათლებული ოჯახის შვილი იყო, 8 და-ძმა ჰყავდა. მისი ძმები ბაქოში მოღვაწეობდნენ, კომერსანტები იყვნენ. ბებიას და ბაბუას ერთმანეთი სოფელ სხვავაში გაუცვნიათ. ცოლისძმებს ბაბუა ისე უყვარდათ, მისი სიკვდილი კარგა ხანს იგლოვეს და ბაქოში მოგვიანებით დაბრუნდნენ. ბებია იგონებდა, ჩემმა და-ძმამ გადამატანინა ეს უბედურებაო... 7 წელიწადი ყოველდღე ფეხით (20 კილომეტრს იქით და ოცსაც - აქეთ) დადიოდა ქმრის საფლავზე დარსა და ავდარში.

სხვათა შორის, ბებიას ძმამ, სპირიდონ ლანდიამ ააგო ძელიცხოვლის ეკლესია, რომელიც დღეს დანგრეულია... 

ბაბუას ორი ქალიშვილი ჰყავდა - დედაჩემი ია და დეიდა - დარეჯანი (მას შთამომავლობა არ დარჩენია).

ბაბუას მეზობლად ერთი ღატაკი ოჯახი ცხოვრობდა. შინ მობრუნებული იკითხავდა თურმე - გლახაკუნას ოჯახს თუ გადაუტანეთ რამეო. მერე სხვებზეც იზრუნებდა: - იმას შეშა თუ აქვს, ამას - ტანსაცმელი და საჭმელიო. უმისოდ არც ერთი მნიშვნელოვანი საქმე არ წამოწყებულა რაჭაში. აკაკის რაჭა-ლეჩხუმში მოგზაურობის ერთ-ერთი თაოსანი ბაბუაც გახლდათ. სხვათა შორის, სანამ საბჭოთა ხელისუფლება მოძლიერდებოდა, ბაბუას ისინიც ხშირად ეკითხებოდნენ რჩევას... ერთხელ თურმე ცნობილ საბჭოთა მოხელეს, წარმოშობით რაჭველს, ივლიანე ჯანელიძეს, ერთ სუფრაზე ბაბუასთვის რომ მოუსმენია, მისი განათლებით, გარეგნობით და ნიჭით აღფრთოვანებულს მიუმართავს: - თეოდორე, ზურგს ვაქცევ შენს მღვდლობას და როგორც დიდ პიროვნებას, ისე გადღეგრძელებო. ბაბუაც ამდგარა და შეუგებებია: - მე კი შენს კომუნისტობას ვაქცევ ზურგს და როგორც კარგ კაცს, ისე გადღეგრძელებო. ივლიანე ჯანელიძეს ურჩევია, ხელისუფლებასთან დაპირისპირებას მოერიდე, თავს გაუფრთხილდიო...

როდესაც დატუსაღებული ონისკენ მიჰყავდათ, თურმე ბებიას შეუთვალა - ნუ გეშინია, სახლთან რომ ჩამოვივლი, ახალი ფეხსაცმელი და ჯაყვა დამახვედრეო... ვეღარ ჩაუსწრო ბებიაჩემმა... მერე გულდაწყვეტილი იგონებდა, - უკან რომ დავედევნე, გზაში მეზობელი შემხვდა - სადღა მირბიხარ, პატიმრები რა ხანია ჩაატარესო... 

მისი დახვრეტის ამბავი ლეგენდად დადიოდა... სტუდენტობისას ბიძაჩემმა პოლიტექნიკური ინსტიტუტის მაშინდელი პრორექტორი, ჩინებული ვაჟკაცი დავით ჩიტიძე გამაცნო. მან მიამბო: ინსტიტუტის დამთავრების შემდეგ ტყიბულში ინჟინრად გამამწესეს. ერთი უშველებელი კაცი მუშაობდა ჩვენთან, გვარად სოფრომაძე. ამ გოლიათს ერთხელ დაუტრაბახია: - ისეთი კაცი მყავს გამეტებული, როგორიც თეოდორე საგანელიძე იყო და თქვენ დაგინდობთო?!

შენ მოკალი თეოდორეო?! - უხუვლია ხალხს და ქვებით ჩაუქოლავს ის სოფრომაძე...
მანანა ტუაევა